Omgaan met verlies van dierbare

Door Maaike – Het schrijven van deze blog kost me moeite, maar ik schrijf hem omdat ik benieuwd ben naar de meningen van andere ouders en eventuele tips hoe jullie het verlies van een dierbare zouden aanpakken met kleine kinderen. Mijn oma is 2 weken geleden overleden. Ze was al een tijdje ziek, ze had namelijk leukemie. Een ziekte waar ze nooit meer beter van zou worden dat wisten we, maar achteraf is het allemaal nog erg snel gegaan. Deze blog gaat niet over het overlijden van mijn oma, maar wel hoe ik dit aan mijn bijna 4 jarige dochtertje moest vertellen.

Omie

Mijn dochtertje was gek op mijn oma, net als ikzelf trouwens. Mijn oma werd door mijn dochtertje omie genoemd. Voor haar was omie eigenlijk een echte oma die altijd samen met mijn moeder (haar oma dus) was. Als we mijn moeder belde, dan was de eerste vraag van haar “oma, is omie er ook?” We kwamen ook erg vaak en elke keer dat we bij omie kwamen was het een feest. Altijd lekkere dingen en (zeker in de tijd dat alles nog goed was) vaak samen op stap. Mijn dochtertje genoot ervan en mijn oma natuurlijk ook. Ze zei altijd, niet iedereen mag meemaken dat ze haar achterkleinkinderen ziet opgroeien. Ze vond dan ook dat ze gezegend was dat zij zelfs 2 achterkleinkinderen mocht zien opgroeien. Een van haar eerste reacties toen ze de diagnose leukemie te horen kreeg was dan ook, “ik ga vechten, want ik heb net een achterkleinzoon gekregen en die wil ik zien opgroeien”. Gelukkig heeft ze nog 9 maanden van zijn leventje mee mogen maken.

Overlijden

Maar dan komt dan toch het moment dat omie komt te overlijden. Natuurlijk voor mij en mijn familie op zich al een vreselijk verdrietig moment. Maar voor mij liep er ook nog een meisje van bijna 4 jaar rond die alles meekreeg. Hoe leg je aan een meisje van bijna 4 jaar uit wat er aan de hand is?

Aangezien we al een paar weken zagen aankomen dat het minder ging met mijn oma, was ik al begonnen met mijn dochtertje voor te bereiden. Ik had haar verteld dat omie erg ziek was en daardoor soms erg moe was en dat ze dus rustig moest doen als we daar waren. Dit vond mijn oma trouwens onzin “Maaike, het zijn kinderen!” zei ze altijd. Maar ja, toch vond ik het fijn om dit in ieder geval bij mijn dochtertje aan te geven. Doordat ik de laatste weken heel vaak herhaalde en zeker de laatste week, wist mijn dochtertje heel goed dat omie ziek was. De laatste week heb ik dit verhaal verder uitgebreid, door erbij te zeggen dat omie ook niet meer beter zou worden en dood zou gaan. Ik had zelf totaal geen idee hoe ik dit met mijn dochtertje moest bespreken dat ze het ook zou begrijpen, dus ik deed alles op gevoel. Naar mijn mening werkt dat het allerbeste. Dus ik heb geen lang gesprek met mijn dochtertje gevoerd, want haar concentratieboog is nog erg kort. Ik heb haar de week voor mijn oma overleed gewoon als ze even bij me op de bank zat, even aangesproken en uitgelegd waarom mama soms verdrietig was (dit deed ik elke dag even). Ze gaf na enkele dagen al aan dat omie ziek was. Vaak werd dit dan gevolgd door iets echt totaal anders, zoals “mama, wil je mijn pop in slaapzak doen”. Maar dat is ook heel goed.

Rollercoaster

Nadat mijn oma was overleden kom je in een rollercoaster terecht. Alles moet geregeld worden en ik wilde er graag zijn voor mijn moeder. Maar ondertussen waren mijn kinderen er ook nog natuurlijk. Aangezien ik een fulltime thuisblijfmama ben, gaan mijn kinderen altijd overal mee naar toe. Maar in dit geval vond ik dat erg lastig. Ik wilde mijn dochtertje niet in de verdrietige sfeer brengen. Ik had meteen al besloten dat ik zelf mijn oma niet meer wilde zien. We waren zaterdags nog bij mijn oma geweest, toen hebben mijn kinderen hun omie ook nog gezien en dinsdags is mijn oma overleden. Ik wilde zelf graag het beeld van de zaterdag herinneren, toen was mijn oma ook nog zoals ze de laatste maanden was. Voor mijn dochtertje wilde ik ook graag een goede herinnering. Dus wij zijn bewust niet naar crematorium geweest waar mijn oma lag opgebaard voor een laatste afscheid. Maar natuurlijk merkte mijn dochtertje wel dat er iets aan de hand was. Ik was woensdag de hele dag zelf bij mijn moeder geweest met mijn 9 maanden zoontje, om haar steun te bieden en mijn dochtertje was hele dag spelen bij een vriendinnetje. Toen ik thuis kwam, heb ik ook gelijk geprobeerd om samen met mijn vriend wel een gesprek met haar te voeren over wat er gebeurd was. We hebben haar namelijk verteld dat omie dood was gegaan en dat we nu niet meer naar omie konden gaan. Omie was nu een sterretje.

Begrijpen

Voor mijn gevoel begreep ze het redelijk, omdat ze dit natuurlijk al aantal keren had gehoord. Ik heb haar in bed gelegd en gezegd dat als ze vragen had, dat ze die altijd aan mij mocht vragen. Zoals het een kind betreft kwam er natuurlijk gelijk een vraag. “Mama, mag ik naar het sterretje van omie kijken?”. Natuurlijk mag dat! Dus ik heb de ramen opgedaan en samen hebben we naar de sterren gekeken en werd er een ster uitgezocht dat omie was. Samen hebbben we naar haar gezwaaid en welterusten gezegd. Daarna nog even geknuffeld en toen is ze gaan slapen. Donderdags moest ze weer naar peuterspeelzaal en daar is ze ook heen gegaan. ’S Middags zijn we samen naar mijn moeder gegaan. Daar hebben we een nachtje geslapen. Erg leuk logeren voor mijn dochtertje. We hadden alles toch al geregeld en beetje afleiding voor mijn moeder was ook wel goed. Weer heb ik paar keer herhaald in de auto naar mijn moeder toe dat oma misschien een beetje verdrietig was. Ik kreeg gelijk als antwoord “Ja mama, omdat omie dood is gegaan”.

Ik vond het vooral belangrijk dat ze begreep dat we niet meer naar omie toe konden gaan. Want dat was standaard wat we deden als we bij mijn moeder waren. Dat heb ik haar geprobeerd diverse keren uit te leggen. Maar het blijft altijd de vraag wat ze er echt van begrijpen. Met mijn moeder had ik afgesproken dat we wel zouden zien hoe ze zou reageren en we gewoon eerlijk zouden zijn. Eigenlijk ging alles heel goed. Later die dag moest mijn moeder nog even naar het huis van mijn oma. Omdat het allemaal erg goed ging voor mijn gevoel met mijn dochtertjes begrip, durfde ik wel een stapje verder te gaan. Dus heb ik aan mijn dochtertje gevraagd of ze mee wilde naar het huis van omie. Maar nogmaals verteld dat omie er niet meer was. Dat wilde ze wel, dus zijn we met z’n allen daarheen gegaan. Daar ging het ook heel goed. Ze vond het achteraf wel een beetje raar. Maar nog steeds vroeg ik me af of mijn dochtertje het allemaal wel begreep. Dus heb ik nog het boekje van nijntje “Lieve oma Pluis” en boek van woezel en pip “dag lief muisje” gekocht. Beide gaan ze over de dood, maar op een super mooie manier en begrijpelijk voor kinderen. Deze heb ik aan haar voorgelezen. Ze legde al vrij snel de link met mijn oma. Maar verder hebben we geprobeerd alles te laten rusten en haar ook zelf naar ons toe te laten komen als ze iets wilde vragen. Het weekend was zoals altijd gewoon een weekend waarin we dingen met gezin doen. Maandags was de crematie. We hadden oppas geregeld voor mijn zoontje en mijn dochtertje zou naar peuterspeelzaal gaan en daarna naar een vriendinnetje. Eigenlijk dus heel goed geregeld.

Daarna

Nu dagen erna gaat alles weer zijn normale gang. Natuurlijk blijft het gemis nog steeds heel erg groot en dat zal ook nog heel lang zo blijven. Ik merk dat mijn dochtertje soms wel vragen of opmerkingen maakt. Zo zegt ze heel vaak tegen andere mensen “mijn omie is dood gegaan”. Ik merk dan dat mensen zich niet zo goed een houding weten te geven. Dus ik zeg dan meestal gewoon maar dat dat klopt. Maar ook vroeg ze bijvoorbeeld gisteren aan mijn moeder “Maar jij gaat niet dood toch oma?” Je merkt dus dat ze er wel mee bezig is. Ik heb voor mijn gevoel erg goed aangedaan om zoveel met mijn dochtertje te praten en haar al voor het overlijden van mijn oma te vertellen dat mijn oma dood zou gaan en dat we dan niet meer naar haar toe konden gaan. Door dit te herhalen hoopte ik dat ze het zou begrijpen. Ik weet nog steeds niet of ze alles echt begrijpt, maar dat gaan we komende tijd wel zien. Ze mag altijd vragen stellen en ik probeer het haar zou goed mogelijk uit te leggen. Maar ik heb nu het gevoel dat ze het wel redelijk snapt. Ze heeft tot nu toe nog niet gevraagd of we weer naar omie gaan. Maar mocht ze dat wel doen dan komen we er ook wel uit.

Hoe ga je ermee om?

Voor mij was het namelijk een situatie waarin ik geen idee hoe ik ermee om moest gaan. Mijn gevoel volgen leek mij het beste en heel veel praten (en herhalen) met mijn dochtertje. Bedenk dan wel dat een kind in zijn eigen wereld leeft en als je het erover hebt ook ineens kan beginnen over spelen ofzo, iets wat totaal niet interessant is als jij het hebt over het gemis (overlijden) van iemand. Natuurlijk blijft iedereen anders en elk kind moet je anders benaderen. Maar ik heb een goed gevoel over hoe ik het heb gedaan met mijn dochtertje.

Aangezien ik me bedacht dat ik eigenlijk geen idee had hoe hiermee om te gaan, vroeg ik me af of andere ouders nog tips hoe zij dit hebben gedaan met hun kleine kinderen (tot ongeveer 6 jaar)?